آموزش نحوه ساخت و ساختمان تار

پنجشنبه ۱۲ آذر ۹۴ ۱۰:۰۹ ۱۰,۱۴۷ بازديد

اين ساز از دو قسمت كاسه و دسته تشكيل مي شود. كاسه كه مهمترين بخش ساز است معمولاً دو تكه ساخته مي شود. چوب مورد استفاده بيشتر از درخت توت و گاهي از درخت گردوست و البته بهترين كيفيت با چوب توت بدست مي آيد. براي ساخت آن، ابتدا دو طرف كاسه تار به صورت جداگانه تراشيده مي شود و سپس داخل هر يك خالى شده و بعد آنها را به هم مي چسبانند. كاسه از يك قسمت بزرگ به نام شكم و يك قسمت كوچك به نام نقاره تشكيل مي شود.

پس از چسباندن دو نيم كاسه، دسته را به آن وصل مى كنند و سپس سرپنجه نيز به دسته وصل مى شود. سرپنجه در واقع جعبه اي است كه در انتهاي دسته تار قرار دارد و گوشي هاي نگهدارنده سيم هاي تار بر دو سوي آن جاي مي گيرند. براي تار دو نوع سرپنجه مي سازند. يكي طرح سنتي و ديگري نوعي جديد موسوم به طرح استاد قنبري (ابراهيم قنبري مهر) است.

دستۀ تار ۴۵ تا ۵۰ سانتى متر طول دارد و جداگانه ساخته مى شود. براي تزئين آن معمولاً دو نوار استخواني كه در بين شان يك نوار چوبي تيره رنگ نصب شده است، ديده مي شود.

خرك وسيله كوچكي از جنس شاخ بز يا گوسفند است كه سيم هاي تار از روي آن عبور مي كنند و هنگام نوازندگي طنين صداي سيم ها از طريق همين خرك به پوست تار و در نهايت به كاسه تار وارد مي شود تا براي چند مرحله تشديد شوند.

در سال هاي اخير نوعي خرك پلاستيكي نيز ساخته شده است كه به زعم برخي نوازندگان و سازندگان تار، صداي بهتري ايجاد مي كند.

تار 6 سيم دارد. سه عدد از سيم ها از جنس فولاد و سه عدد ديگر از جنس آلياژهاي مس هستند. در گذشته، تمام سيم ها را همانند ساير سازهاي زه دار، از ابريشم مي ساختند. سيم ها از يك طرف به كاسه تار وصل مي شوند و پس از گذشتن از روي خرك در انتهاي دسته به گوشي هاي ششگانه متصل مي شوند.

سيم هاي تار با كوك هاي مختلفي به صدا در مي آيند. هر كدام از آنها رنگ صوتي ويژه اي دارند و تقريباً با يك كوك مي توان تمام دستگاه هاي موسيقي ايراني را نواخت. گستره صدا دهي اين ساز در حدود دو و نيم هنگام Octave است.

براي نوازندگي تار، كوك هاي مختلف و متنوع وجود دارد. برخي كوك ها براي اجراي برخي دستگاه ها مناسب تر و براي برخي ديگر چندان مناسب نيستند. چهار كوك رايج همانند نمونه هاي 20، 21، 22 و 23 هستند.

بر روي دسته تار 25 تا 28 عدد پرده بسته مي شود. پرده ها مشخص كنندۀ نقاطى هستند كه نت هاى مختلف به وسيلۀ آن توليد مي شوند. جنس پرده از رودۀ تابيده گوسفند است كه نوازنده با دست گذاشتن روى هر كدام از آنها مى تواند نت متفاوتى را بنوازد.

تار با مضرابي كوچك از جنس برنج به طول تقريبي سه سانتي متر نواخته مي شود.

تقريباً نصف طول مضراب با موم پوشيده مي شود تا مضراب در دست هاي نوازنده به راحتي جاي گيرد.

در سال هاي اخير يك نوع مضراب پلاستيكي نيز بدين منظور ساخته شده است.

از سازندگان قديم تار مي توان به نام هاي استاد خاچيك، هامبارسون، فرج الله، آقا گلي، يحيي، برادران عباس و جعفر صنعت، ملكم، استاد حاجي و پسرش رمضان شاهرخ اشاره كرد. در اين ميان نام يحيى، تارساز برجستۀ اواخر قرن سيزدهم و اوايل قرن چهاردهم هجرى بيشتر معروف است.

ميرزا يحيى از ارامنۀ جلفاى اصفهان و نام اصلى اش هوانس آبكاريان بود. اما روى تارهاى خود، با اسم مستعار "يحيى" امضا مى كرد. تاريخ مرگ ميرزا يحيى را كه تا كنون مشهورترين سازندۀ تار به حساب مي آيد، 28 بهمن سال ۱۳۱0 خورشيدى نوشته اند. در بين موسيقيدانان ايران، تار خوب همواره هم ارز با نام يحيى است. از سازندگان نامدار تار در حال حاضر مي توان از محمود فرهمند، يوسف پوريا، ابراهيم برزي، ارژنگ ناجي و رامين جزايري نام برد.